تجربه کاربری یا همان UX، واژه‌ای آشنا اما گاهی دست‌ کم‌ گرفته‌ شده در دنیای دیجیتال مارکتینگ است. بسیاری از ما وقتی واژه‌ی «طراحی» را می‌شنویم، سریع به سراغ رنگ‌ها، فونت‌ها یا گرافیک‌های چشم‌نواز می‌رویم. اما واقعیت این است که طراحی تجربه کاربری چیزی بیشتر از زیبایی بصری‌ است؛ تجربه‌ای است که کاربر هنگام تعامل با محصول شما حس می‌کند، درست مثل اینکه وارد یک مغازه‌ شوید و همه‌چیز دقیقاً همان‌جایی باشد که انتظار دارید.

در این مقاله منتوریکس، قصد داریم مراحل طراحی تجربه کاربری UX را هم به‌صورت تئوری و هم بر اساس تجربه‌ واقعی تیم منتوریکس برایتان باز کنیم. از فاز کشف نیازها تا لحظه‌ای که طراحی به دست تیم توسعه می‌رسد، اینجا داستانی پشت‌صحنه از طراحی یک تجربه حرفه‌ای را برایتان روایت می‌کنیم.

اگر به دنبال این هستید که طراحی شما فقط خوب به‌نظر نرسد، بلکه خوب عمل کند، این مقاله همان چیزی است که نیاز دارید.

تعریف UX به زبان ساده

تجربه کاربری (User Experience یا به‌اختصار UX) یعنی هر آنچه که یک کاربر هنگام تعامل با یک محصول دیجیتال حس می‌کند. این «محصول» می‌تواند یک وب‌سایت، اپلیکیشن، نرم‌افزار، یا حتی یک فرم آنلاین ساده باشد. تجربه کاربری شامل همه‌چیز می‌شود: از سرعت بارگذاری صفحات گرفته تا مسیر پیدا کردن یک دکمه، خوانایی متون، یا حتی حس رضایت بعد از ثبت یک سفارش.

به زبان ساده، UX یعنی کاری کنیم که کاربر وقتی با محصول ما کار می‌کند، سردرگم نشود، وقتش هدر نرود و در نهایت حس خوبی داشته باشد. به عبارتی هم یک تجربه جذاب خلق کرده باشیم و هم اینکه آن کاربر دوباره برگردد.

شاید باورتان نشود، ولی حتی یک ثانیه تاخیر در لود شدن سایت می‌تواند نرخ تبدیل را تا ۷ درصد کاهش دهد، پس نباید اهمیت این موضوع را دست کم گرفت.

اهمیت تجربه کاربری (UX) در موفقیت پروژه

خیلی وقت‌ها پروژه‌ها با کلی هزینه، طراحی‌های شیک و ایده‌های هیجان‌انگیز شروع می‌شوند، اما نتیجه نهایی چیزی نیست که انتظار می‌رفت. دلیلش؟ تجربه کاربری نادیده گرفته شده. اگر کاربران نتوانند راحت مسیرشان را در وب‌سایت یا اپلیکیشن شما پیدا کنند، اگر اطلاعات مورد نیازشان را پیدا نکنند یا حس اعتماد به محصول پیدا نکنند، تمام زحمات طراحی و توسعه به‌ راحتی دود می‌شود.

UX پل ارتباطی بین اهداف کسب‌وکار و نیازهای کاربران است. یک طراحی خوب UX می‌تواند باعث شود کاربر زمان بیشتری را در سایت شما بگذراند، بیشتر خرید کرده، فرم را سریع‌تر پر کند یا حتی شما را به دیگران معرفی کند.

«تحقیقات نشان داده هر ۱ دلاری که برای UX خرج می‌شود، می‌تواند تا ۱۰۰ دلار بازگشت سرمایه داشته باشد. حالا دیگر می‌دانیم چرا غول‌های تکنولوژی تیم‌های UX بزرگی دارند.»

بیشتر بخوانید: نکات طلایی طراحی UX سایت روانشناسی {تجربه شخصی}

چطور تجربه کاربری را در منتوریکس طراحی می‌کنیم؟

در بخش‌های بعدی مقاله، قرار است شما را با مراحل مختلف طراحی تجربه کاربری در منتوریکس آشنا کنیم؛ مراحلی که از شناخت اولیه نیازهای پروژه آغاز می‌شوند و تا تحویل نهایی طراحی به تیم توسعه ادامه دارند. این مسیر هم ساختارمند و هدفمند است و هم با تجربه و دانش تخصصی تیم منتوریکس، به‌گونه‌ای طراحی شده تا بهترین نتیجه ممکن برای کسب‌وکارها رقم بخورد.

مرحله اول: فاز دیسکاوری (Discovery)

هر پروژه طراحی تجربه کاربری، پیش از هر چیز، نیاز به درک عمیق از چیستی و چرایی آن دارد. فاز دیسکاوری یا کشف، نخستین و شاید یکی از مهم‌ترین مراحل در فرایند طراحی UX است. در این مرحله، ما در منتوریکس تلاش می‌کنیم قبل از هر اقدامی، کاملاً بفهمیم که با چه پروژه‌ای، چه نیازهایی و چه مخاطبانی روبرو هستیم. این کار معمولاً با جلساتی بین تیم طراحی و تیم فروش آغاز می‌شود؛ جلساتی که هدف اصلی آن‌ها پاسخ به سوالاتی مانند «مشتری دقیقاً چه می‌خواهد؟»، «چرا تصمیم به طراحی یا بازطراحی گرفته؟»، «در چه صنعتی فعال است؟» و «مخاطب هدف او کیست؟» است.

در این مرحله، یک سند کلیدی تهیه می‌شود. این سند حکم قطب‌نمای مسیر پروژه را دارد و شامل اطلاعات مهمی همچون ویژگی‌های کسب‌وکار، پرسونای مخاطبان، رقبا، اهداف و نیازهای فنی پروژه است. بر اساس این داده‌ها تصمیم می‌گیریم که طراحی به‌صورت اختصاصی باشد یا از ابزارهایی مثل المنتور استفاده کنیم. همچنین در جلسه‌ای به نام Kick-off، تیم منتوریکس خود را به تیم کلاینت معرفی می‌کند، دسترسی‌ها و اطلاعات پایه‌ای مثل برندبوک، پالت رنگی و فایل‌های مرجع را دریافت می‌کند و مسیر پروژه به‌طور شفاف برای همه مشخص می‌شود.

در دنیای UX، هر یک ساعت تحقیق در فاز دیسکاوری می‌تواند از ده‌ها ساعت دوباره‌کاری در مراحل طراحی جلوگیری کند. پس اگر فکر می‌کنید دیسکاوری وقت‌گیر است، تصور کنید چند برابر آن را باید صرف اصلاح پروژه‌ای کنید که از ابتدا درست درک نشده.

هرچه داده‌های دریافتی دقیق‌تر و همکاری کلاینت بهتر باشد، مسیر طراحی روان‌تر، سریع‌تر و دقیق‌تر طی می‌شود. این فاز در حقیقت نقشه راه پروژه را ترسیم می‌کند؛ چیزی که ما در منتوریکس آن را Roadmap می‌نامیم و بدون آن، حتی بهترین طراحان هم در مسیر گم می‌شوند.

مرحله دوم: جلسه کلیک‌آف (Kick-off)

پس از تکمیل اطلاعات پایه‌ای در فاز دیسکاوری، وقت آن می‌رسد که پروژه به‌صورت رسمی و مشترک بین تیم‌های اجرایی و کارفرما آغاز شود. این شروع رسمی با جلسه‌ای به نام «کلیک‌آف» انجام می‌شود. این جلسه یکی از نقاط عطف پروژه است؛ جایی که تیم منتوریکس و نمایندگان کلاینت برای نخستین بار در کنار هم قرار می‌گیرند تا ضمن معرفی اعضای تیم‌ها، مسیر کلی پروژه، ساختار همکاری و انتظارات متقابل را مرور و تأیید کنند.

در این جلسه، تیم ما توضیح می‌دهد که پروژه چه مراحلی دارد، چه خروجی‌هایی در هر گام تحویل داده می‌شود و همکاری در هر مرحله به چه شکلی خواهد بود. همچنین از کلاینت درخواست می‌شود تا تمام اطلاعات و فایل‌های مهم را در اختیار ما قرار دهد؛ از جمله برندبوک، رنگ سازمانی، تایپوگرافی، لوگو، فرمت‌های خاص طراحی یا هر مستند مرجع دیگری که در طراحی نقش دارد. همکاری دقیق در همین نقطه می‌تواند روی کیفیت و سرعت اجرای کل پروژه اثر مستقیم داشته باشد.

نکته کلیدی این مرحله، ایجاد درک مشترک و شفاف بین تیم طراحی و کلاینت است. گاهی حتی ساده‌ترین انتظارات، اگر درست بیان نشوند، می‌توانند در ادامه به چالش تبدیل شوند. بنابراین کلیک‌آف فرصتی است تا همه چیز از همان ابتدا روشن و منظم پیش برود.

مرحله سوم: دیزاین اسپرینت و UX ورکشاپ

در این مرحله، وارد فاز تفکر طراحی و کشف راه‌حل‌های خلاقانه می‌شویم. «دیزاین اسپرینت» روشی ساختارمند برای حل مسائل پیچیده در مدت زمانی کوتاه است. در منتوریکس، ما این مرحله را با برگزاری یک UX ورکشاپ حضوری یا آنلاین با حضور کلاینت آغاز می‌کنیم. هدف اصلی این ورکشاپ، هم‌فکری و هم‌راستاسازی ایده‌ها و نیازهاست؛ جایی که با مشارکت مستقیم کلاینت، ساختار صفحات، محتواهای ضروری، بخش‌های کلیدی و اولویت‌بندی اطلاعات مشخص می‌شود.

در این ورکشاپ، از ابزارهایی مانند وایرفریم دستی روی کاغذ استفاده می‌کنیم تا بدون درگیر شدن با ظاهر گرافیکی، ابتدا منطق و چارچوب تجربه کاربری را بسازیم. با این روش، اعضای تیم و کلاینت دید واضحی از اینکه «چه چیزی قرار است طراحی شود، برای چه کسی و با چه هدفی» پیدا می‌کنند. تمام ایده‌ها و تصمیمات در قالب یک سند رسمی مکتوب می‌شود تا در ادامه، معیار مشخصی برای پیشرفت پروژه و طراحی نهایی باشد.

با پایان این مرحله، ما به یک توافق کلی بر سر ساختار صفحات، عناصر کلیدی و نقاط تماس کاربر می‌رسیم. این توافق از دوباره‌کاری جلوگیری می‌کند و فرآیند طراحی را سریع‌تر، دقیق‌تر و شفاف‌تر پیش می‌برد. تجربه نشان داده که هرچه تعامل و مشارکت در این مرحله بیشتر باشد، نتیجه نهایی دقیق‌تر و به نیاز واقعی کسب‌وکار نزدیک می‌شود.

مرحله چهارم: طراحی وایرفریم دیجیتال و تعریف تجربه کاربری

بعد از پایان UX ورکشاپ و مشخص شدن ساختار کلی صفحات، حالا وقت آن است که وایرفریم‌ها را از حالت دستی به نسخه‌های دیجیتال تبدیل کنیم. در این مرحله، تیم طراحی تجربه کاربری وارد عمل می‌شود و وایرفریم‌های دقیق‌تری بر اساس داده‌های جمع‌آوری‌شده، اهداف پروژه، و نیازهای کاربر نهایی طراحی می‌کند. این وایرفریم‌ها نمایش دقیقی از ساختار صفحات هستند، البته بدون رنگ، تصویر یا جزئیات گرافیکی. تمرکز اصلی این فاز روی جریان حرکت کاربر، محل قرارگیری بخش‌های مهم، دکمه‌های فراخوان (CTA) و چیدمان منطقی اطلاعات است.

هدف از این کار، خلق تجربه‌ای روان و هدفمند برای کاربر است. در این مرحله، تعریف دقیق «فلو» یا مسیر حرکت کاربر در سایت یا محصول انجام می‌شود. به عبارتی، بررسی می‌کنیم که کاربر از کجا وارد می‌شود، چه اقداماتی انجام می‌دهد، و چگونه به اهدافش می‌رسد. تمامی این موارد به صورت مرحله‌به‌مرحله در وایرفریم‌ها چیده می‌شوند تا اطمینان حاصل شود که طراحی نهایی، تجربه‌ای بی‌دردسر و متناسب با نیاز کاربر ارائه می‌دهد.

در پایان این مرحله، وایرفریم‌ها به عنوان مرجع اصلی برای تیم UI و توسعه استفاده می‌شوند. این سند پایه باعث کاهش اختلاف‌نظر، جلوگیری از تکرار کار و یکپارچگی بهتر در طراحی می‌شود. همچنین، با در اختیار داشتن این نسخه‌های اولیه، می‌توان پیش از ورود به مرحله طراحی گرافیکی، بازخوردهای حیاتی از کلاینت یا کاربران واقعی دریافت کرد و در صورت نیاز، اصلاحات اساسی انجام داد.

بیشتر بخوانید: قانون فیتز در طراحی UX؛ ساده اما مؤثر

مرحله پنجم: طراحی UI (رابط کاربری)

بعد از نهایی شدن وایرفریم‌ها و مسیر تجربه کاربری، نوبت به مرحله طراحی رابط کاربری یا همان UI می‌رسد؛ بخشی که ظاهر نهایی محصول در آن شکل می‌گیرد. در این مرحله، طراحان با توجه به هویت بصری برند، رنگ‌ها، تایپوگرافی، آیکون‌ها، تصاویر و سایر عناصر گرافیکی را به پروژه اضافه می‌کنند تا محصول از نظر بصری جذاب، منسجم و کاربردی باشد. این طراحی باید هم زیبا باشد هم کاربردی باشد تا کاربر به‌راحتی بتواند با آن ارتباط برقرار کند.

در منتوریکس، طراحی UI کاملاً منطبق بر مستندات برندبوک، پالت رنگی و دسترسی‌هایی است که در مراحل قبل از کلاینت گرفته شده است. به عبارتی، هر دکمه، هر رنگ و هر فونت با هدف و معنا انتخاب می‌شود. تعامل بین عناصر، فضای خالی، تعادل بصری و وضوح محتوا در این مرحله اهمیت زیادی دارد، چراکه رابط کاربری نقش مهمی در تبدیل تجربه کاربری به یک تجربه خوشایند دارد.

در پایان این مرحله، تیم طراحی، صفحات را به‌صورت کامل و قابل‌نمایش آماده می‌کند و نسخه اولیه را برای بررسی و دریافت بازخورد در اختیار تیم توسعه و کلاینت قرار می‌دهد. به این ترتیب، پروژه وارد فاز بررسی نهایی طراحی می‌شود تا اطمینان حاصل شود که همه چیز طبق خواسته پیش رفته است.

بیشتر بخوانید: UX و UI چه تفاوتی با هم دارند؟

مرحله ششم: بررسی فنی و تایید با توسعه‌دهندگان

بعد از اینکه طراحی UI به شکل کامل و دقیق آماده شد، مرحله مهمی که باید پشت سر گذاشته شود، بررسی فنی با تیم توسعه‌دهندگان است. در این مرحله، طراحان و توسعه‌دهندگان به صورت مشترک طرح را بررسی می‌کنند تا مطمئن شوند همه بخش‌های طراحی شده از نظر فنی قابلیت اجرا دارند. هدف اصلی این جلسه، شناسایی مشکلات احتمالی پیش از شروع کدنویسی و جلوگیری از دوباره‌کاری‌های وقت‌گیر است. توسعه‌دهندگان ممکن است محدودیت‌های فنی یا امکانات خاصی را یادآوری کنند که روی بعضی از عناصر طراحی تاثیرگذار است؛ بنابراین این تعامل باعث می‌شود طرح به شکل واقعی و عملیاتی درآید.

در این مرحله، نکته مهمی که در منتوریکس رعایت می‌شود، همکاری نزدیک و مستمر بین تیم طراحی و توسعه است. ارتباط دوطرفه و بازخوردهای سریع موجب می‌شود که تغییرات لازم به سرعت اعمال شود و طرح اصلاح شده، کاملاً منطبق با قابلیت‌های فنی پروژه باشد. اگر لازم باشد، برخی از بخش‌های طراحی تعدیل یا بهینه‌سازی می‌شوند تا علاوه بر زیبایی و کاربرپسندی، از نظر عملکردی نیز بدون مشکل باشند.

پس از تایید تیم توسعه، طرح نهایی به صورت مستند و دقیق آماده تحویل می‌شود و پروژه وارد فاز اجرایی (توسعه و برنامه‌نویسی) می‌گردد. این هماهنگی دقیق باعث می‌شود که فرآیند تولید محصول با کمترین اشکال و بیشترین هماهنگی پیش برود و خروجی نهایی دقیقاً همان چیزی باشد که در مراحل طراحی توافق شده است.

مرحله هفتم: جلسات بازبینی طراحی (Design Review)

بعد از تکمیل طراحی UI و بررسی‌های فنی با تیم توسعه، نوبت به یکی از مراحل کلیدی و حساس پروژه یعنی جلسات Design Review می‌رسد. این جلسات معمولاً به دو بخش اصلی تقسیم می‌شوند:First Design Review و Final Design Review. هدف از این جلسات، ارائه طرح نهایی به کلاینت و دریافت بازخوردهای دقیق و شفاف است تا همه اعضای تیم و کارفرما بر سر خروجی پروژه به یک اجماع برسند و اصلاحات لازم به بهترین شکل انجام شود.

در جلسه اول، طراحی اولیه به صورت کامل به کلاینت نشان داده می‌شود و نظرات کلی، سلیقه‌ای و اصلاحات ظاهری دریافت می‌گردد. این مرحله فرصتی است تا کلاینت دیدگاه خود را درباره رنگ‌ها، چیدمان، فونت‌ها و سایر جزئیات ظاهری اعلام کند و تیم طراحی نیز پاسخگوی سوالات باشد. اصلاحات در این بخش معمولاً مربوط به جنبه‌های زیبایی‌شناسی و ترجیحات شخصی است که به هماهنگی بیشتر با انتظارات کارفرما کمک می‌کند.

پس از اعمال اصلاحات سلیقه‌ای و زیبایی، نوبت به جلسه نهایی می‌رسد که بیشتر روی اصلاحات فنی و جزییات دقیق تمرکز دارد. در این مرحله، تمامی تغییرات نهایی بررسی و تایید می‌شود و تاکید می‌شود که پس از این تایید نهایی، دیگر بازگشتی به مراحل قبل صورت نگیرد. این قاعده به دلیل جلوگیری از طولانی شدن پروژه و کاهش سردرگمی تیم‌ها است. نهایتاً، صورتجلسه تایید نهایی تهیه و به کلاینت ارسال می‌شود و پروژه آماده انتقال به فاز توسعه می‌گردد.

مرحله نهایی: تحویل به تیم توسعه (Development)

پس از تکمیل تمام مراحل طراحی و دریافت تایید نهایی از کلاینت، پروژه وارد مرحله بسیار مهم و حیاتی یعنی تحویل به تیم توسعه می‌شود. در این مرحله، همه فایل‌ها، مستندات، و طرح‌های نهایی به همراه توضیحات لازم به تیم برنامه‌نویسی ارائه می‌شود تا فرآیند توسعه و پیاده‌سازی پروژه آغاز گردد. این تحویل دقیق و کامل باعث می‌شود که توسعه‌دهندگان بتوانند بر اساس استانداردهای طراحی و نیازهای کاربر، بهترین عملکرد را در کدنویسی و ساخت محصول نهایی داشته باشند.

یکی از نکات مهم در این مرحله، حفظ ارتباط مستمر میان تیم طراحی و تیم توسعه است. چرا که در طول فرآیند کدنویسی ممکن است سوالاتی پیش بیاید یا نیاز به هماهنگی‌های بیشتری باشد. این تعامل و پشتیبانی همیشگی کمک می‌کند تا هرگونه ابهام یا چالش به سرعت حل شود و پروژه بدون توقف یا دوباره‌کاری پیش رود. همچنین، تیم طراحی در این مرحله مسئولیت دارد تا نظارت فنی لازم را داشته باشد و اطمینان حاصل کند که توسعه با دقت و کیفیت بالا انجام می‌شود.

سخن آخر

طراحی تجربه کاربری (UX) فرایندی چندمرحله‌ای و پویا است که از لحظه ایده‌پردازی تا تحویل نهایی محصول به تیم توسعه ادامه دارد. هر مرحله در این مسیر نقش مهمی دارد و باعث می‌شود محصول علاوه بر اینکه زیبا و جذاب باشد، کاربرپسند و کاربردی نیز باشد. در طول پروژه، توجه به نیازهای دقیق کلاینت و کاربران، برقراری ارتباط مستمر و دریافت بازخوردهای منظم اهمیت زیادی دارد؛ چرا که این عوامل کمک می‌کنند که مسیر طراحی از اهداف کسب‌وکار دور نشود و همه اعضای تیم در یک راستا حرکت کنند.

از نکات مهمی که باید همیشه در نظر داشت، می‌توان به اهمیت جلسات کشف (Discovery) برای شناخت دقیق نیازها، برگزاری ورکشاپ‌های طراحی برای همفکری تیم و کلاینت، و رعایت نظم در جلسات بازبینی طراحی اشاره کرد. همچنین، ثبت دقیق تاییدیه‌ها و جلوگیری از بازگشت به مراحل قبلی، باعث می‌شود پروژه بدون اتلاف وقت و هزینه به جلو حرکت کند. رابطه نزدیک و همکاری موثر میان تیم طراحی، فروش، توسعه و کلاینت، کلید موفقیت نهایی پروژه است.

در نهایت، یک طراحی UX موفق پلی است میان نیازهای واقعی کاربران و اهداف کسب‌وکار که به رشد پایدار هر دو کمک می‌کند. اگر شما هم به دنبال طراحی وب‌سایت اختصاصی حرفه‌ای یا بهبود تجربه کاربری محصولاتتان هستید، تیم ما آماده است تا در قالب مشاوره تخصصی خدمات UI/UX و خدمات طراحی سایت، همراه شما در مسیر موفقیت باشد