دیجیتال مارکتینگ یا بازاریابی دیجیتال از آن لغات جدیدی است که تا قبل از دهه 1990 میلادی وجود خارجی نداشت. کسب و کارها با کمک تیم بازاریابی‌شان با مشتری‌ها ارتباط برقرار می‌کردند؛ مثل روزنامه، مجله، تلفن و تبلیغات تلویزیونی. اما حالا اینترنت، یک تنه جای تمامی موارد قبلی را پر کرده. ما در این مطلب از آکادمی دیجیتال مارکتینگ منتوریکس می‌خواهیم از دیجیتال مارکتینگ بگوییم. بنابراین این مطلب مثل کتابچه راهنما برای کسانی است که دنبال جواب «دیجیتال مارکتینگ چیست؟» می‌گردند.

دیجیتال مارکتینگ چیست؟

اگر بخواهیم سراغ تعریف دیجیتال مارکتینگ ویکی پدیا برویم، چنین تعریفی را خواهیم خواند:

«دیجیتال مارکتینگ یا بازاریابی اینترنتی (دیجیتال مارکتینگ به انگلیسی: Digital Marketing) یعنی بازاریابی محصولات یا خدمات با استفاده از فناوری‌های دیجیتال و اینترنت.»

بعد از این، دو خط دیگر هم می‌آید و از مزیت اینترنت به خاطر ارزانی، ماندگاری زیاد و فراگیر بودنش می‌گوید. راستش این تعریف از دیجیتال مارکتینگ درست است، اما به نظر من باید کمی بیشتر و بهتر درباره‌اش نوشته می‌شد. برای همین، من هم پاراگراف زیر را برای تعریف بازاریابی دیجیتال یا دیجیتال مارکتینگ اضافه می‌کنم:

دیجیتال مارکتینگ یعنی بازاریابی از طریق اینترنت. در بازاریابی ما از یک سری استراتژی و فوت و فن استفاده می‌کنیم تا پیام کسب و کارها را به مشتریان بالقوه برسانیم. حالا در این بازاریابی از مزایای اینترنت و کانال‌های آنلاین مثل وب، ایمیل، شبکه‌های اجتماعی تبلیغات موبایلی استفاده می‌کنیم تا پیام‌مان را به جمعیت بیشتری از مشتریان بالقوه برسانیم. طبق آماری که منتشر شده، 56.7% جمعیت دنیا از اینترنت استفاده می‌کنند و این یعنی کلی فرصت!

تبلیغ قدیمی مجموعه هتل‌های econo-travel در مجله national geographic سال 1978 میلادی

بازاریابی همیشه درباره ارتباط با مخاطب/پرسونای شما در مکان و زمان درست است. این قانون برای بازاریابی آنلاین یا دیجیتال هم صدق می‌کند. در دیجیتال مارکتینگ شما باید جایی حضور داشته باشید که مخاطبان‌تان هم هستند: یعنی اینترنت.

پس دیجیتال مارکتینگ یعنی مجموعه‌ فعالیت‌های فروش محصولات، کالا و خدمات از طریق کانال‌هایی مثل شبکه‌های اجتماعی، سئو، ایمیل و اپلیکیشن‌های موبایلی. به طور کلی دیجیتال مارکتینگ شامل هر نوع فرم بازاریابی است که به نوعی از دستگاه‌های الکترونیکی استفاده می‌کند.

اهمیت دیجیتال مارکتینگ چیست؟

چرا دیجیتال مارکتینگ اهمیت دارد؟ جوابش را یک جورهایی در بالا گفتیم. با دیجیتال مارکتینگ به تعداد مخاطب بزرگ‌تری دسترسی داریم که از طریق راه‌های سنتی مثل آگهی‌های روزنامه‌ای یا تبلیغات تلویزیونی امکان‌پذیر نبود. در دیجیتال مارکتینگ دقیقا می‌توانیم مشتری و مخاطب موردنظرمان را هدف بگیریم و تبلیغات یا محتوا را فقط برای او نشان دهیم. به خاطر همین هزینه‌ی کمتری خواهیم داشت و از طرف دیگر تاثیرپذیری بیشتری را شاهد خواهیم بود.

در فرآیند تصمیم‌گیری و خرید، وبلاگ‌ها نزدیک 63 درصد تاثیر بیشتری نسبت به روزنامه‌ها دارند. از طرف دیگر هم روی رتبه‌ گرفتن سایت و افزایش ترافیک تاثیرگذارند.

مزایای دیجیتال مارکتینگ چیست؟

• دسترسی به گروه بزرگی از مخاطب از سراسر دنیا: مهم نیست مخاطب کسب و کار کجای این کره خاکی زندگی می‌کند، هرجا که باشد، ما می‌توانیم با استفاده از کانال‌های دیجیتال به او دسترسی داشته باشیم.
• مقرون به صرفه بودن خدمات دیجیتال مارکتینگ: با اینکه در دیجیتال مارکتینگ به گروه بزرگی از مخاطبمانمان دسترسی داریم اما هزینه‌ی بیشتری نسبت به بازاریابی سنتی نخواهیم کرد. حتی هزینه‌مان کمتر هم خواهد بود. معمولا هزینه تبلیغات روزنامه‌ای، آگهی‌های رادیویی و تلویزیونی و بنرهای بزرگراه‌ها بسیار بیشتر از تبلیغات آنلاین در موبایل‌ها و وبسایت‌هاست. از طرف دیگر ما می‌توانیم با استفاده از تنظیمات قابل اندازه‌گیری برای نمایش تبلیغات آنلاینمان، هزینه کمپین‌ها را هم مدیریت کنیم. مثلا در تبلیغات روزنامه ما نمی‌توانیم تعیین کنیم که روزنامه را فقط افرادی بخرند که مشتری موردنظر ما باشند، چون چنین چیزی امکان پذیر نیست. اما در تبلیغات آنلاین مثل گوگل ادز یا اد نتورک های ایرانی می‌توانیم گروه مخاطبمان را مشخص کنیم و فقط برای آن‌ها پولی خرج کنیم.

خرید و فروش و واگذاری در بازاریابی سنتی

بنابراین با دیجیتال مارکتینگ ما می‌توانیم محتوا و تبلیغات قابل اندازه‌گیری و منعطفی داشته باشیم که تهیه و ارسالشان به مخاطب هزینه به صرفه‌تری خواهد داشت.

• نتایج قابل اندازه‌گیری: اگر بخواهیم میزان تاثیرگذاری محتوایمان را مشخص کنیم، از طریق ابزارهای دیجیتال مارکتینگ مثل گوگل آنالیتیکس و... به راحتی می‌توانیم این کار را انجام دهیم. ابزارهای دیجیتال مارکتینگ به ما کمک می‌کنند که اطلاعات مخاطبمانمان را در قالب اعداد و نمودار داشته باشیم، بدانیم که از کجا ما را پیدا کردند، کدام صفحات سایت را دیدند، چه محصولاتی خریدند و چقدر سود کرده‌ایم؟ در صورتی که در بازاریابی سنتی پیدا کردن جواب این سوالات با کمی سختی بدست می‌آید.
• محتوای شخصی‌سازی شده: تصور کنید فروشگاه اینترنتی موبایل دارید. حالا می‌خواهید به کسانی که قبلا به سایت شما سر زدند و موبایلی را انتخاب و به سبد خریدشان اضافه کردند، مشخص کنید. این افراد بعد از این کار، موبایل را نخریدند و صفحه را ترک کردند. با استفاده از ابزارهای تبلیغات دیجیتال مارکتینگ می‌توانید پیامی شخصی‌سازی شده برای این دسته از افراد بزنید و به آن‌ها بگویید که دوباره به سایت شما سر بزنند.
• ارتباطی بهتر و سریع‌تر با مخاطب/مشتری: دیجیتال مارکتینگ به ما کمک می‌کند که با مخاطبمان ارتباط لحظه‌ای و بهتری داشته باشیم. از طرف دیگر این امکان را هم به آن‌ها می‌دهد که با ما ارتباطی صمیمانه‌تر داشته باشند که بهترین مثالش را در استراتژی شبکه‌های اجتماعی خواهیم داشت.

شاخه های دیجیتال مارکتینگ

هر کسی که در دیجیتال مارکتینگ فعالیت می‌کند و لقب دیجیتال مارکتر را دارد، در یکی از شاخه‌های زیر می‌تواند فعالیت کند. شاخه‌های دیجیتال مارکتینگ، براساس کانال‌های ارتباطی در دنیای دیجیتال طبقه‌بندی می‌شوند.

سئو (بهینه‌سازی موتورهای جستجو): SEO

به فرآیند بهینه‌سازی صفحات وبسایت برای رتبه گرفتن در موتورهای جستجو مثل گوگل، سئو (SEO) می‌گویند. هدف اصلی سئو افزایش ترافیک ارگانیک و رایگان به سایت است. هر آنچه که به عنوان محتوا (متن، ویدئو، اینفوگرافیک و...) در وبلاگ و صفحات وبسایت قرار می‌گیرد و باعث افزایش بازدید می‌شود در سئو مهم است. برای انجام پروژه‌های سئو در دیجیتال مارکتینگ باید در 3 بخش سئو فعالیت کرد: سئوی داخلی، سئوی خارجی و سئوی فنی یا تکنیکال.

سئوی داخلی (On page SEO) روی محتوای موجود در صفحات سایت تمرکز می‌کند. مثلا کیورد ریسرچ، انتخاب موضوع درست برای پرسونا و بهینه‌سازی محتوا براساس اصولی سئوی داخلی

بیشتر بخوانید: سئوی داخلی چیست؟

انواع تکنیک‌های سئو داخلی

در سئوی خارجی تمرکز اصلی روی بک لینک است. یعنی تعداد لینک‌هایی که وبسایت‌های دیگر به مطالب وبسایت شما می‌دهند. هرچقدر تعداد لینک‌ها به صفحه‌های شما بیشتر باشد، اعتبار سایت شما بالاتر خواهد رفت. از این طریق، بازدید یا ترافیک بیشتری نصیبتان می‌شود که به دنبالش رتبه‌ی بهتری در موتورهای جستجو خواهید داشت.

انواع کارهایی که در سئو خارجی باید انجام داد

همکاری با سایر وبسایت‌ها، خرید بک لینک و دادن رپرتاژ آگهی و استفاده از پست مهمان از کارهایی است که در سئوی خارجی انجام می‌شود.

بیشتر بخوانید: سئوی خارجی چیست؟

در سئوی فنی (Technical SEO) باید سراغ بخش فنی صفحات سایت برویم. کارهایی مثل بهبود سرعت بارگذاری مطالب یا لودینگ سایت، بهینه‌سازی عکس‌ها و... کارهایی است که در سئوی فنی باید انجام شود.

بیشتر بخوانید:

• سئوی فنی چیست؟
• هر آنچه درباره کور وب وایتال باید بدانید

بازاریابی محتوا: Content Marketing

به فرآیند خلق محتوا (ویدئو، متن و اینفوگرافیک) در فضای اینترنت براساس نیاز مخاطب/پرسونا بازاریابی محتوا می‌گویند. هدف ما در بازاریابی محتوا افزایش آگاهی و ترافیک، گرفتن لید و رسیدن به مشتریان است. در استراتژی بازاریابی محتوا از محتوای بلاگ، ایبوک و اینفوگرافیک استفاده می‌کنیم با به مخاطبمان مطلبی را برسانیم.

بیشتر بخوانید: راهنمای جامع تولید محتوا

بازاریابی شبکه‌های اجتماعی: Social Media Marketing

حالا می‌رسیم به سومین کانال در بازاریابی دیجیتال که در ایران هم خیلی پرطرفدار است. بازاریابی شبکه‌های اجتماعی شامل رساندن پیام، معرفی و فروش کالا و خدمات در شبکه‌های اجتماعی مثل فیسبوک، لینکدین، اینستاگرام، اسنپ چت، پینترست و توئیتر است.

بیشتر بخوانید:

• راهنمای تبلیغات در اینستاگرام
• سئو اینستاگرام چیست؟

تبلیغات کلیکی: PPC

تبلیغات کلیکی یا هزینه به ازای کلیک یعنی ساخت کمپین‌های تبلیغاتی در فضای اینترنت. در این نوع تبلیغات، هربار که کاربری روی تبلیغی از ما کلیک می‌کند، هزینه‌ای از حساب ما کسر خواهد شد. بهترین نمونه‌ی خارجی تبلیغات کلیکی، تبلیغات گوگل ادز است که به ما این امکان را می‌دهد تا تبلیغاتمان را در موتور جستجوی گوگل، یوتیوب، اپلیکیشن‌های موبایلی و سایر وبسایت‌ها داشته باشیم. در ایران هم یک سری اد نتورک‌های ایرانی مثل یکتانت، سنجاق، مدیا اد و... این کار را برای ما انجام می‌دهند.

بیشتر بخوانید:

• کدام اد نتورک ایرانی بهتر است؟
• راهنمای تبلیغات گوگل ادز در ایران
• انواع تبلیغات دیجیتال را بشناسیم

ایمیل مارکتینگ: Email Marketing

هنوز هم شرکت‌ها از ایمیل مارکتینگ برای در ارتباط ماندن با مخاطب یا مشتریان‌شان استفاده می‌کنند. استفاده از بانک مخزن ایمیل مشتریان و ارسال ایمیل‌های انبوه برای معرفی خدمات، اطلاع‌رسانی کالاهای جدید یا پیشنهادهای شگفت‌انگیز جشنواره‌ای از کارهایی است که در ایمیل مارکتینگ انجام می‌شود. چند نمونه از ایمیل مارکتینگ:

• ایمیل‌های خبرنامه‌ای شامل پست‌های وبلاگی محبوب یا به تازگی منتشر شده
• ایمیل‌هایی برای دانلود محتوا مثل کتاب الکترونیک
• ایمیل‌های خوشامدگویی
• ایمیل‌های تخفیفی به مناسبت فروش ویژه برای مشتریان وفادار

بازاریابی درونگرا: Inbound Marketing

در بازاریابی درونگرا، تمرکز اصلی روی نقشه مشتری یا سفر مشتری است. ما در هر مرحله از این سفر از راهکارهایی برای جذب، مشارکت و کسب رضایت مشتری استفاده می‌کنیم تا به صورت غیر مستقیم کالا یا محصولی را به او بفروشیم. در حقیقت در بازاریابی درونگرا، مخاطب یا مشتری نباید چنین تصوری داشته باشد که ما می‌خواهیم خدماتمان را به زور و اجبار به او بفروشیم.

تفاوت بازاریابی درونگرا و برون‌گرا

مثلا در بازاریابی درونگرا، محتوای تولید شده در وبلاگ به عنوان متد بازاریابی درونگرا استفاده می‌شود، در صورتی که تبلیغات کلیکی نقطه مقابل آن است. یا ویدئو مارکتینگ و تهیه ویدئوهایی که خلق ارزش می‌کنند در مقابل ویدئوهای تبلیغاتی قرار می‌گیرند.

بهترین نمونه از ویدئو مارکتینگ را می‌توان در کانال‌های یوتیوبی پیدا کرد. افراد معروفی مثل بنجامین از سایت Loves Data با ضبط ویدئوهای آموزشی درباره گوگل آنالیتیکس یا گوگل تگ منیجر مخاطب پیدا می‌کنند و بعد از میان همین مخاطبمان، مشتریانش را هم پیدا می‌کند.

بیشتر بخوانید: بازاریابی درونگرا چیست؟

اگر دوست دارید از بازاریابی درونگرا (اینباند مارکتینگ) بیشتر بدانید، پیشنهاد می‌کنم دوره‌ی Inbound Marketing سایت هاب اسپات (Hubspot) را هم بگذرانید. این دوره رایگان است و نکته‌های فوق‌العاده خوبی درباره بازاریابی درونگرا یاد خواهید گرفت. اگر هم می‌خواهید چکیده‌ و مطالب مهم دوره را بدانید، سری به مطلب همکارم، نهال بزنید. نهال بعد از گذراندن دوره‌ی اینباند مارکتینگ سایت هاب اسپات از تجربه‌اش نوشته. 

بیشتر بخوانید: 7 درس که از دوره بازاریابی درونگرا Hubspot آموختم {تجربه شخصی}

تفاوت دیجیتال مارکتینگ و بازاریابی درونگرا

روی کاغذ هردویشان شبیه هم هستند: هر دو در فضای آنلاین اتفاق می‌افتند و تمرکزشان خلق محتوای دیجیتال برای افراد است تا آن‌ها را به انجام کار موردنظر سوق دهند. اما در اصل تفاوت‌هایی با هم دارند.

در اصل بازاریابی درونگرا زیر مجموعه دیجیتال مارکتینگ است. همانطور که در اول مطلبمان اشاره کردم، در دیجیتال مارکتینگ از کانال‌هایی مثل تبلیغات کلیکی، سئو و بازاریابی محتوا استفاده می‌کنیم تا پیام‌مان را به مخاطب برسانیم. حالا این کانال‌ها به 2 دسته تقسیم می‌شوند: درونگرا (Inbound Marketing) و برون‌گرا (Outbound Marketing).

تکنیک‌های بازاریابی درونگرا 

در بازاریابی برونگرا، ما پیام را به طور مستقیم به کاربران اینترنتی می‌رسانیم، مثل نمایش تبلیغات بنری در سایت‌های مختلف. یعنی به صورت واضح به آن‌ها می‌گوییم که به سایت ما سر بزنند یا خریدی انجام دهند.

اما در بازاریابی درونگرا، همه چیز به صورت غیرمستقیم انجام می‌شود. دیجیتال مارکتر در بازاریابی درونگرا باید از تکنیک‌هایی استفاده کند که به کاربران کمک کند و مطالبی را برایش تهیه کند که در نظرش مفید و ارزشمند باشد.

محتوای وبلاگی یا کتاب الکترونیکی در بازاریابی درونگرا به شدت استفاده می‌شوند و اهمیت دارند. در وبلاگ باید تمام تلاشمان را بکنیم که مطالب موردعلاقه مخاطب را تولید کنیم، مشکلی از او حل کنیم یا اینکه ترفندی به او یاد دهیم. از این طریق می‌توانیم احساس اطمینان و اعتماد را از مخاطبمان دریافت کنیم.

به طور مثال، در شهریور 1400 کمپین تبلیغات اینستاگرامی برگزار کردیم. در این کمپین، به هر کسی که ما را در اینستاگرام فالو کرد، یک دوره یا کتاب رایگان هدیه دادیم. بعد از گذشت چند هفته، تعداد درخواست‌هایی که از اینستاگرام برای انجام خدمات دیجیتال مارکتینگ (سئو، گوگل ادز یا تولید محتوا) دریافت می‌کردیم افزایش پیدا کرد. تمامی این درخواست‌کنندگان از کسانی بودند که قبلا از ما دوره دیجیتال مارکتینگ یا کتاب رایگان دریافت کرده بودند. پس در استراتژی بازاریابی درونگرا، شما خدماتی را با سخاوت به افراد می‌دهید تا در آینده آن‌ها با میل خودشان به شما مراجعه کنند. مثال «تو نیکی می‌کن و در دجله انداز» بهترین تعریف از بازاریابی درونگرا است.

اگر می‌خواهید درباره سخاوتمندی و عمل متقابل در بازاریابی درونگرا بیشتر بدانید، پیشنهاد می‌کنم ویدئوی بامزه Reciprocity Marketing از ساسان سلوتی را ببینید. او در این ویدئو به شباهت کارهای گوگل با پیتزا داوود تهران اشاره می‌کند و به شما می‌گوید که چطور از آن برای بازاریابی درونگرا استفاده کنید.

ببینید: شباهت گوگل با پیتزا داوود {مفهوم Reciprocity marketing + آموزش ویدیویی}

استراتژی‌های دیجیتال مارکتینگ

اگر می‌خواهید کسب و کارتان حضوری فعال و تاثیرگذار در فضای آنلاین داشته باشد، باید به فکر تهیه استراتژی دیجیتال مارکتینگ باشید. یک استراتژی خوب به شما کمک می‌کند که ترافیک ارزشمندی به سایت سرازیر کنید و از طرف دیگر لید بگیرید که از همان لیدها برای تبدیلشان به کانورژن می‌توانید استفاده کنید. اما استراتژی دیجیتال مارکتینگ چیست؟

استراتژی دیجیتال مارکتینگ جزو اصول دیجیتال مارکتینگ هم محسوب می‌شود و شامل یک سری فعالیت‌ها و کارهایی است که در فضای آنلاین انجام می‌شود تا از طریق آن‌ها بتوانیم به اهدافی که تعیین کرده‌ایم برسیم. کانال‌های آنلاینی مثل ترافیک ارگانیک از طریق سایت، ترافیک پولی از طریق تبلیغات کلیکی یا ترافیک ورودی از راه شبکه‌های اجتماعی به ما کمک می‌کنند که در استراتژی دیجیتال مارکتینگ به هدف‌هایمان برسیم.

استراتژی دیجیتال مارکتینگ شامل فعالیت‌هایی است که با کمک کانال‌های بازاریابی آنلاین انجام می‌شود تا از طریق آن‌ها به اهداف ارزشمندمان برسیم.

این نکته را یادتان باشد که هر کسب و کاری براساس اهدافش، استراتژی دیجیتال مارکتینگ متفاوتی دارد. این اهداف می‌تواند کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت باشد. براساس این اهداف و زمان نتیجه‌گیری و رسیدن به این اهداف، استراتژی چیده خواهد شد.
حالا با توجه به تعریفی که داشتیم، متوجه خواهید شد که ما از کمپین‌های دیجیتال مارکتینگ برای رسیدن به اهداف استراتژی دیجیتال مارکتینگ استفاده می‌کنیم. بنابراین اگر می‌خواهید کمپین موفقی در اینترنت داشته باشید، باید اول از همه استراتژی آن را مشخص و اهداف را تعیین کنید.
برای اینکه بتوانید استراتژی دیجیتال مارکتینگ بچینید، باید مراحل زیر را انجام دهید:

تعریف و ساخت پرسونای مشتری

برای داشتن استراتژی دیجیتال مارکتینگ موفق باید پرسونا بسازید. یعنی بدانید که در مسیر رسیدن به اهداف‌تان باید چه کسانی را هدف قرار دهید و مخاطب شما چه کسانی هستند. برای اینکه پرسونا بسازید، حتما به مطلبی که در این باره نوشته‌ایم، سر بزنید:پرسونای مشتری چیست؟

بیشتر بخوانید: پرسونا چیست؟ چطور پرسونا بسازیم؟ {مثال}

تعریف پرسونا

تعیین اهداف

حالا باید در برنامه‌ریزی و ساخت اکشن پلن دیجیتال مارکتینگ سراغ اهداف بروید. بدون داشتن هدف مشخص، قابل اندازه‌گیری و معین تدوین استراتژی کار درستی نیست. اهداف را باید براساس بازه‌های زمانی دستیابی به آن‌ها در سه بازه زمانی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت تعریف کنید. معمولا اهداف کوتاه مدت و میان مدت در جهت رسیدن به اهداف بلند مدت تعریف می‌شوند.
پیشنهاد می‌کنیم برای تعیین اهداف به سوالات زیر پاسخ دهید و براساس مدل SMART هدف‌ها را بچینید:

1. چه زمانی باید به هدف برسیم؟
2. به چه چیزی می‌خواهیم برسیم؟
3. چطور هدف و نتیجه را اندازه‌گیری کنیم؟

با توجه به مدل اسمارت، هدف باید مشخص و خاص، قابل اندازه‌گیری، قابل دستیابی، مرتبط با کسب و کار و زمان‌بندی شده باشد. ما در منتوریکس برای رسیدن به اهداف‌مان از مدل او کی آر استفاده می‌کنیم. در این مدل، اهداف را تعیین می‌کنیم و برای رسیدن به هر هدف، پروژه‌ای مشخص می‌کنیم. برای انجام این پروژه‌ها بازه‌های زمانی 3 ماهه در نظر می‌گیریم و هر دو هفته یکبار، مسیر انجام پروژه و رسیدن به هدف را بررسی می‌کنیم.

بیشتر بخوانید: OKR چیست؟ چطور از OKR استفاده کنیم؟

سیر تحول و به کارگیری OKR 

بهینه‌سازی و بهبود استراتژی کنونی

برای اینکه استراتژی بهتری داشته باشید، باید دوباره سریع به استراتژی فعلی بزنید و آن را بهبود بدهید. برای این کار، باید اول از همه سری به کانال‌های ارتباطی خود با دیگران و مخاطبان بزنید و تجزیه و تحلیل‌شان کنید.

تعیین بودجه

حالا که متوجه شدید چه اهدافی دارید و باید از چه کانال‌های ارتباطی استفاده کنید، وقتش رسیده که بودجه را تعیین کنید. می‌خواهید چقدر برای رسیدن به اهداف‌تان پول خرج کنید؟ بودجه کمپین‌تان چقدر است؟ برای تعیین بودجه باید به این نکته هم توجه کنید که هر کانال ارتباطی نیاز به بودجه مشخصی دارد. مثلا شما نمی‌توانید بودجه یکسانی برای تبلیغات کلیکی و شبکه‌های اجتماعی داشته باشید. جنس فعالیت و درگیری مخاطبان در هرکدام از این کانال‌ها متفاوت است و بودجه مختص خودش را می‌طلبد.

همچنین در این قسمت باید هزینه استفاده از ابزارهایی که به استراتژی دیجیتال مارکتینگ شما کمک می‌کنند را محاسبه کنید. مثلا اگر پلتفرمی مثل نوین هاب دارید که می‌خواهید برای تجزیه و تحلیل صفحه اینستاگرام از آن استفاده کنید، باید بودجه‌اش را مشخص کنید.
پس در این مرحله باید منابع استفاده شده، ابزار و بودجه را هم مشخص کنید.

دیجیتال مارکتینگ برای کسب و کارهای B2B

در بازاریابی B2B، هدف اصلی دریافت لید (Lead) با کیفیت و افزایش نرخ تبدیل (Conversion Rate) توسط تیم فروش است. معمولا کالا و خدمات در کسب و کارهای B2B گران‌تر هستند و پیچیدگی دارند. حتی ممکن است نیاز به سرمایه‌گذاری برای تولید یا عرضه هم داشته باشند.
بنابراین استراتژی دیجیتال مارکتینگ در کسب و کارهای B2B با کسب و کارهای B2C متفاوت است. مثلا کانال‌هایی که در دیجیتال مارکتینگ B2B استفاده می‌کنیم شامل ایمیل، ویدئو مارکتینگ، شبکه‌های اجتماعی لینکدین و توئیتر است.

دیجیتال مارکتینگ برای کسب و کارهای B2C

هدف اصلی در کسب و کارهای B2C، افزایش مشارکت مشتری‌های بالقوه برای کندوکاو در محصولات و خدمات و افزایش آگاهی از برند است. این دو فعالیت در نهایت منجر به افزایش ترافیک سایت و خوانده شدن محتوا خواهد شد. بنابراین بازاریابان در استراتژی دیجیتال مارکتینگ B2C باید تمرکز اصلی‌شان را روی کانال‌های مشتری محور بگذارند. جاهایی که افراد در آن‌ها به گشت و گذار می‌پردازند مثل اینستاگرام، گوگل و....
حالا اگر بخواهیم تفاوت دیجیتال مارکتینگ برای کسب و کارهای B2C و B2B را بررسی کنیم، در سه بخش اصلی می‌توانیم تفاوت‌هایشان را بگوییم:

مشتریان b2b برای گرفتن تصمیم و خرید کالا یا خدمات وقت بیشتری صرف می‌کنند. بنابراین استراتژی‌های طولانی مدت و ماندگار برای این دسته از مشتریان بهتر جواب می‌دهد. از آن طرف، مشتریان B2C به پیشنهادهایی که نیاز به تصمیم‌گیری سریع دارد، واکنش بهتری نشان می‌دهند.
خرید و نرخ تبدیل در کسب و کارهای B2B بیشتر براساس عقل، منطق و شواهد انجام می‌شود. در صورتی که مشتریان B2C بیشتر خریدهایشان براساس احساسات و هیجاناتشان است.

برای تعیین استراتژی دیجیتال مارکتینگ کسب و کارهای B2C باید به این نکته توجه کنیم که تصمیم‌گیری به عهده یک نفر نیست و تصمیمات جمعی گرفته می‌شود. برای همین برای ارتباط با مشتریان B2B باید فایل‌ها و پروپوزال‌هایی را تهیه کنیم که قابلیت دانلود و به اشتراک‌گذاری داشته باشند. از سوی دیگر، در B2C، ارتباط با شخص خریدار، یک به یک است و شخص دیگری در میان نیست.

خدمات دیجیتال مارکتینگ

کسب و کارها برای استفاده از خدمات دیجیتال مارکتینگ، باید دنبال آژانس‌های دیجیتال مارکتینگ یا فریلنسرهای دیجیتال مارکتینگ باشند. برای اینکه بهترین انتخاب را داشته باشند، باید اول از همه بدانند که دنبال چه چیزی هستند و کدام خدمات دیجیتال مارکتینگ را می‌خواهند.
انتخاب آژانس دیجیتال مارکتینگ مناسب و هم‌راستا با کسب و کار شما بسیار مهم و ارزشمند است. اما چطور باید آژانس دیجیتال مارکتینگ را انتخاب کرد؟

در حال حاضر، بسته به نوع هدف و خدمات موردنظر می‌توان آژانس دیجیتال مارکتینگ را انتخاب کرد. مثلا با توجه به نوع ارائه خدمات دیجیتال مارکتینگ، آژانس‌های دیجیتال مارکتینگ به 6 نوع زیر تقسیم می‌شوند:

• آژانس دیجیتال مارکتینگ فول سرویس: در این نوع، خدماتی که ارائه می‌شود شامل تمامی بخش‌های دیجیتال مارکتینگ است: از سئو گرفته تا بازاریابی شبکه‌های اجتماعی.
• آژانس مارکتینگ درونگرا (Inbound Marketing Agency): آژانسی که از تاکتیک‌ها و استراتژی‌های بازاریابی درونگرا استفاده می‌کند. آژانس‌های مارکتینگ درونگرا دنبال این هستند که بدانند مشتری‌ها از کجا کسب و کار مشتری‌شان را پیدا کردند، چطور فضای اعتماد ایجاد کنند و در نهایت چگونه لید بسازنند. چنین آژانس‌هایی زمانی طولانی‌تر برای رسیدن به هدف و نتیجه می‌خواهند، معمولا 6 ماه یا بیشتر.
• آژانس خدمات سئو سایت: از اسمش معلوم است. کار این آژانس فقط انجام سئو و بهینه‌سازی سایت برای رتبه گرفتن در موتورهای جستجو است. انجام کیورد ریسرچ، تهیه بک لینک، بهینه‌سازی محتوا و انجام انواع سئو از کارهایی است که چنین آژانس‌هایی انجام می‌دهند. آژانس‌های سئو از ابزارهای سئویی مثل گوگل آنالیتیکس، سرچ کنسول، اس ای ام راش، ماز استفاده می‌کنند.
• آژانس تبلیغات کلیکی یا آنلاین: اگر دنبال خدمات تبلیغات کلیکی مثل تبلیغات گوگلی و اد نتورک های ایرانی مثل یکتانت باشید، باید سراغ آژانس تبلیغات کلیکی بروید. چنین آژانس‌هایی برای شما بنرها یا متن تبلیغاتی می‌سازند و متناسب با جامعه هدفتان، آن‌ها را در موتورهای جستجو، وبسایت‌ها و کانال‌های یوتیوبی به نمایش می‌گذارند.
• آژانس شبکه‌های اجتماعی: اگر می‌خواهید حضوری فعال در شبکه‌های اجتماعی داشته باشید، می‌توانید سراغ این دسته از آژانس‌ها بروید. آن‌ها متناسب با اهداف و بودجه‌ی شما، کمپین تبلیغاتی می‌چینند و در شبکه‌های اجتماعی موردنظر شما به نمایش می‌گذارند.
• آژانس طراحی سایت: برای طراحی و ساخت وبسایت و بهبود تجربه کاربری می‌توان سراغ آژانس‌های طراحی سایت رفت. خدماتی مثل پشتیبانی از هاست، بهینه‌سازی صفحات سایت، طراحی UI و UX از کارهای این نوع آژانس‌هاست. ‎

حالا دوست دارید بدانید ما از کدام آژانس‌های دیجیتال مارکتینگ دنیا خوشمان می‌آید؟ این سوال را از هم پرسیدیم و همکارم شیوا محمدی در یک مطلب جداگانه درباره‌شان نوشت. 

بیشتر بخوانید: 6 آژانس برتر دیجیتال مارکتینگ دنیا به انتخاب منتوریکس

ابزارهای دیجیتال مارکتینگ

به نظر من، «دیجیتال مارکترها جونشون به ابزاراشون بسته‌ست». بدون ابزارهای دیجیتال مارکتینگ ما نمی‌توانیم کاری از پیش ببریم. فرض کنید که مکانیکی بدون آچار و پیچ‌گوشتی روی ماشینی بخواهد کار کند. غیر ممکن است! هرچیزی وسیله‌ و ابزار خودش را می‌خواهد.
هر دیجیتال مارکتر هم براساس نوع فعالیت و بخشی که در آن کار می‌کند، یک سری ابزار دارد که بیشترشان در محیط آنلاین و در فضای ابری قابل استفاده هستند. برای همین هرکجا که باشیم، می‌توانیم از آن‌ها استفاده کنیم. فقط کافیست به اینترنت وصل شویم و البته فیلترشکن هم یادمان نرود.

1. ابزارهای شبکه‌های اجتماعی: نوین هاب، Facebook Creator، زی لینک (برای قرار دادن لینک‌های چندتایی در بیو اینستاگرام)
2. ابزارهای ایمیل مارکتینگ و ارتباط با مشتری: MailChimp برای ایمیل مارکتینگ و لایو چت‌ها برای ارتباط با مشتری
3. ابزارهای سئو: Ahrefs، SEMRush، گوگل سرچ کنسول، Yoast و Screaming Frog
4. ابزارهای بهبود نرخ تبدیل: Hotjar، Microsoft Clarity، Google Optimize
5. ابزارهای گرافیکی: کانوا، فتوشاپ و فتوپیا (فتوشاپ آنلاین - Photopea)
6. ابزارهای تحلیل داده و تبلیغاتی: گوگل آنالیتیکس، گوگل دیتا استودیو، گوگل ادز و اد نتورک‌های ایرانی

آموزش رایگان دیجیتال مارکتینگ

اگر می‌خواهید نحوه‌ی کار با ابزارهای دیجیتال مارکتینگ بالا را یاد بگیرید یا اینکه نیاز به آموزش بیشتری داشتید، به مقاله‌های زیر سر بزنید. ما در این مقاله‌ها، آموزش کار با ابزارها را آموزش دادیم:

ابزارهای لایو چت:

• کدام لایو چت ایرانی بهتر است؟
• چطور از لایو چت استفاده کنیم؟

ابزار سئو:

• آموزش ویدئویی استفاده از Screaming Frog
• راهنمای جامع سئو وردپرس با Yoast

ابزار بهبود نرخ تبدیل:

• آموزش کار با مایکروسافت کلریتی
• دوره رایگان هاتجر (Hotjar)

ابزار گرافیکی:

• آموزش کار با فتوپیا (فتوشاپ آنلاین - Photopea)
• آموزش کار با کانوا (Canva)

ابزار تحلیل داده:

• آشنایی با گوگل دیتا استودیو (Google Data Studio)
• آموزش کار با گوگل دیتا استودیو برای ساخت گزارش سئو
• آموزش ساخت گزارش تحلیل ترافیک سایت با گوگل دیتا استودیو

آموزش دیجیتال مارکتینگ

هیچ‌کس نمی‌تواند منکر نقش دیجیتال مارکتینگ در آینده باشد. همه ما برای بدست آوردن اطلاعات، خرید و لذت بردن از اوقاتمان سری به اینترنت می‌زنیم. پس تا زمانی که اینترنت هست، دیجیتال مارکتینگ هم به حیاتش ادامه می‌دهد. به همین دلیل، دیجیتال مارکتر (کارشناس دیجیتال مارکتینگ) از شغل‌های پولساز سال‌های آتی به حساب می‌آید.

در ایران هم تمایل افراد برای یادگیری دیجیتال مارکتینگ و شرکت‌ در کلاس‌های آموزش دیجیتال مارکتینگ خیلی بیشتر از قبل شده. اما اینکه از کجا شروع کنید، سراغ کدام دوره‌های دیجیتال مارکتینگ بروید و در چه بخشی فعالیت کنید، نیاز به تحقیق بیشتر و بررسی علاقه‌مندی‌های‌تان دارد.

اگر شما هم دوست دارید از دیجیتال مارکتینگ بیشتر بدانید یا به عنوان دیجیتال مارکتر کار کنید، بقیه مطلب مخصوص شماست. به ترتیب درباره انتخاب دوره دیجیتال مارکتینگ، وظایف دیجیتال مارکتر و درآمدش می‌گوییم. در آخر هم یک سری مقالات مرتبط برای‌تان گذاشته‌ایم تا اگر نیاز به اطلاعات بیشتری داشتید، از آن‌ها استفاده کنید.

دوره دیجیتال مارکتینگ

این روزها در بازار آموزشی دیجیتال مارکتینگ، دوره‌های آموزشی به دو دسته‌ی کلی تقسیم می‌شوند: رایگان و پولی. اگر می‌خواهید در اول کار هزینه‌ای نکنید و به صورت خودآموز دیجیتال مارکتینگ را یاد بگیرید، سراغ دوره‌های رایگان بروید. اما اگر نیاز دارید که فرآیند یادگیری دیجیتال مارکتینگ را زیر نظر افراد مجرب و حرفه‌ای پیش ببرید، بهتر است در دوره‌های دیجیتال مارکتینگ شرکت کنید.

ما در منتوریکس، با توجه به شاخه‌های مختلف دیجیتال مارکتینگ (سئو، بازاریابی محتوا، تبلیغات گوگل ادز و ابزارهای دیجیتال مارکتینگ مثل سرچ کنسول و گوگل آنالیتیکس) دوره‌های آنلاین دیجیتال مارکتینگ تعریف کرده‌ایم. پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی با سرفصل دوره دیجیتال مارکتینگ منتوریکس، سری به صفحه‌ی آکادمی منتوریکس بزنید و با این دوره‌ها آشنا شوید.

صفحه اصلی آکادمی دیجیتال مارکتینگ منتوریکس

برای اینکه بتوانید دوره دیجیتال مارکتینگ انتخاب کنید و اصطلاحا صفر تا صد بازاریابی دیجیتال را یاد بگیرید، باید به چند نکته توجه کنید. این نکته‌ها به انتخاب دوره آموزش دیجیتال مارکتینگ کمک می‌کنند:

1. دوره‌های دیجیتال مارکتینگ براساس شاخه‌های مختلف آن (سئو، تبلیغات کلیکی، بازاریابی محتوا، ایمیل مارکتینگ، تحلیل داده و...) تقسیم می‌شوند. بنابراین مدرس هر کدام باید متفاوت باشد.
2. اگر مدت زمان آموزش دوره دیجیتال مارکتینگ کوتاه بود (مثلا 5 ساعت)، در آن دوره شرکت نکنید. امکان ندارد که در این مدت زمان کوتاه بتوانید از صفر تا صد دیجیتال مارکتینگ را یاد بگیرید.
3. اگر در کلاس درس دیجیتال مارکتینگ خبری از استفاده ابزارهای دیجیتال مارکتینگ مثل گوگل ادز، گوگل آنالیتیکس یا سرچ کنسول نبود و مدرس با پاور پوینت و عکس این ابزارها را معرفی کرد، در این نوع دوره‌ها نباید شرکت کنید.
4. بنابراین بهترین کار این است که اول از همه سراغ دوره‌های رایگان دیجیتال مارکتینگ بروید و بعد از یادگیری مباحث اولیه و آشنایی با این حوزه، سراغ دوره‌های پولی بروید.

بیشتر بخوانید: 5 دوره رایگان دیجیتال مارکتینگ

دیجیتال مارکتر کیست؟

حالا با توجه به گفته‌های بالا می‌توانیم بگوییم که دیجیتال مارکتر یا کارشناس دیجیتال مارکتینگ کسی است که نسبت به تمامی شاخه‌ها یا بخش‌های دیجیتال مارکتینگ اشراف داشته باشد اما در یکی یا دو تا از آن‌ها ماهر باشد. بنابراین کسی که کارش نوشتن و کپی از متن‌های فارسی یا ترجمه صرف از مطالب غیر فارسی است، به عنوان دیجیتال مارکتر شناخته نمی‌شود. کارشناس دیجیتال مارکتینگ (دیجیتال مارکتر به انگلیسی: Digital Marketing Specialist) کسی است که بتواند با توجه به داده‌هایی که از ابزارهای دیجیتال مارکتینگ به دست می‌آورد، برای موفقیت کسب و کار مشتری‌اش برنامه‌ی بهتری بچیند و عملی‌اش کند.

وظایف دیجیتال مارکتر

• تحلیل و بررسی داده‌های ورودی و تصمیم‌گیری بهتر برای بهینه‌سازی سایت
• تدوین استراتژِی شبکه‌های اجتماعی برای افزایش مشارکت کاربران و آگاهی
• هماهنگی و همکاری با تیم فروش برای تشکیل کمپین‌های بازاریابی
• تدوین استراتژی ایمیل مارکتینگ
• رصد کی پی آی برای رسیدن به اهداف تیم
• توانایی ساخت و بهینه‌سازی کمپین‌های تبلیغات کلیکی مثل گوگل ادز
• توانایی ساخت و تدوین استراتژی محتوا و سئو

چگونه آموزش دیجیتال مارکتینگ را شروع کنم؟

فارغ از اینکه از کدام بخش دیجیتال مارکتینگ خوشتان می‌آید، باید اول از همه با مباحث بازاریابی آشنا شوید و در کنارش طرز کار با ابزارهای دیجیتال مارکتینگ را بلد شوید. به همین دلیل پیشنهاد می‌کنیم که مقالات انگلیسی درباره مارکتینگ بخوانید و سری هم به کانال‌های یوتیوبی درباره دیجیتال مارکتینگ بزنید. البته ما در وبلاگ منتوریکس هم کلی مطلب از دسته‌بندی‌های مختلف نوشته‌ایم که به شما کمک می‌کند تا با فضای دیجیتال مارکتینگ بیشتر آشنا شوید.

• مباحث پایه و مهم دیجیتال مارکتینگ را یاد بگیرید: مثل هر کار دیگری باید با اصطلاحات و مباحث پایه‌ی کار آشنا شوید و آن‌ها را یاد بگیرید. بدانید طرز کار سئو، تبلیغات، تحلیل داده و بازاریابی محتوا و شبکه‌های اجتماعی چگونه است. از اصطلاحات سر در بیاورید تا وقتی وارد مرحله بعدی آموزش شدید، سردرگم نباشید. اگر توانایی یا رغبتی برای خودآموزی ندارید، بد نیست به شرکت در برنامه‌های کارآموزی آژانس‌های دیجیتال مارکتینگ فکر کنید. از این طریق هم در محیط هستید و هم به رایگان یاد می‌گیرید.
• با نحوه کار با ابزارهای دیجیتال مارکتینگ آشنا شوید: همانطور که در بالا اشاره کردیم، باید بدانید که ابزارهای دیجیتال مارکتر چه چیزهایی هستند. کسی که نداند با گوگل آنالیتیکس کار کند یا نتواند بک لینک‌ها را چک کند، دیجیتال مارکتر واقعی نیست. خوشبختانه وقتی بخواهید ابزارهای گوگلی مثل گوگل آنالیتیکس و... را یاد بگیرید، گوگل دسترسی دمویی از گوگل آنالیتیکس به شما خواهد داد. بنابراین به راحتی می‌توانید با فضای این ابزار آشنا شوید. حتی من پیشنهاد می‌کنم کمی پول خرج کنید و یک سایت آماده بخرید. بعد از آن براساس آموزش‌های یوتیوبی یا دوره‌هایی که می‌گذرانید، سایت‌تان را تبدیل به دفتر مشقتان کنید.
• رزومه بنویسید و برای شرکت‌ها ارسال کنید: می‌دانم کار سختی است. لابد با خودتان می‌گویید که من سابقه کار ندارم، پس چطور رزومه بنویسم؟ اشکالی ندارد که هیچ نوع سابقه کاری ندارد. بالاخره باید از جایی شروع کنید. بهتر است از تکنیک‌های رزومه‌نویسی استفاده کنید که سحر محمدی (همکار من در بخش محتوا و سئو) نوشته. طبق آمار، حدود 6 ثانیه وقت داریم تا کسی را که رزومه ما را می‌خواند، تحت تاثیر قرار دهیم. اگر مطلب سحر را بخوانید، می‌توانید از این 6 ثانیه استفاده کنید.

در نوشتن رزومه به این 3 نکته هم توجه کنید: مهارت‌های بازاریابی مثل استفاده از نرم‌افزار و ابزارها، مهارت‌های قابل انتقال مثل فروش، طراحی، تجربه در نوشتن و در آخر مهارت‌های شخصیتی مثل حل مسئله، علاقمند به کار گروهی و مدیریت.

• با دیگران ارتباط بگیرید: لینکدین از بهترین پلتفرم‌ها برای معرفی خودتان است. سعی کنید با اشخاص معروف در حوزه دیجیتال مارکتینگ صحبت کنید، در صفحات اجتماعی‌شان بگردید و نظر بگذارید. اگر سوالی دارید بپرسید یا اینکه اگر در کلاب هاوس اتاق گفتگویی بود یا در اینستاگرام لایوی برگزار شد، عقب نمانید و در آن شرکت کنید.

درآمد کارشناس دیجیتال مارکتینگ

اگر همین الان به آگهی‌های استخدام کارشناس دیجیتال مارکتینگ در جابینجا سر بزنید، حقوق پیشنهادی را از 3 میلیون تومان خواهید دید تا 15 میلیون تومان و بیشتر. اگر می‌خواهید از حال و اوضاع کارشناس‌های دیجیتال مارکتینگ در دنیا مطلع شوید، سری به مطلب همکارم، سینا یوسفی بزنید. او در مطلبش درباره درآمد و حقوق دیجیتال مارکترهای دنیا گفته.

بیشتر بخوانید: درآمد کارشناس دیجیتال مارکتینگ در دنیا (سال 2021)

در فرآیند استخدام دیجیتال مارکتر، سابقه، نوع فعالیت و موقعیت شغلی اهمیت زیادی دارد. مثلا کارشناس تولید محتوایی که کارش فقط نوشتن محتوا است، حقوق کمتری نسبت به استراتژیست محتوا خواهد داشت. یا از آن طرف، دیجیتال مارکتر حقوق بیشتری دارد. حالا اگر سابقه را هم به این فاکتورها اضافه کنیم، نتیجه درآمد تغییر خواهد کرد.

معمولا حقوق دیجیتال مارکتر از حداقل حقوق وزارت کار شروع می‌شود و براساس شرکت و سابقه و مهارت بالا می‌رود.

کتاب آموزش دیجیتال مارکتینگ

اگر دنبال کتاب‌هایی برای یادگیری مباحث دیجیتال مارکتینگ هستید، بهتر است نوع جستجویتان را به دو قسمت کلی تقسیم کنید. کتاب‌هایی درباره بازاریابی و مدیریت کسب و کار و رشد شغلی و دسته‌ی دیگر کتاب‌هایی درباره شاخه‌های دیجیتال مارکتینگ مثل محتوا.
بیشتر بخوانید: 5 کتاب برتر برای یادگیری دیجیتال مارکتینگ به فارسی

• نسل چهارم بازاریابی، فیلیپ کاتلر، مترجم حمیدرضا ایرانی و مصطفی اسماعیلی مهیاری، انتشارات آریانا قلم
• گاو بنفش، ست گادین، مترجم افسانه درویشی، نشر کتیبه پارسی
• مدیریت بازاریابی، فیلیپ کاتلر، مترجم بهمن فروزنده، نشر آموخته
• نورو دیزاین (بینش نورو مارکتینگ برای افزایش جذابیت و سودآوری)، دارن بریجر، مترجم پیمان پروری و محمد صادق اسلامی، نشر موسسه فرهنگی هنری دیباگران تهران
• کتاب همراه بازاریابان دیجیتال، برایان سولیس، مترجم سعید قدوسی نژاد، نشر اطراف

من توصیه می‌کنم که از دوره‌های دیجیتال مارکتینگ شروع کنید و بعد سراغ فیلم‌های آموزشی یوتیوب بروید. بعد از آن، وقتی از این حجم از اطلاعات خسته شدید و نیاز به اطلاعات فارسی داشتید، سری به کتاب‌های مارکتینگی و دیجیتال مارکتینگی بزنید.

مقاله‌های دیجیتال مارکتینگ

در آخر برای اینکه درباره دیجیتال مارکتینگ بیشتر بدانید، یک سری مقالات منتوریکس را برایتان گلچین کرده‌ام. امیدوارم که لذت ببرید:

• چطور دیجیتال مارکتینگ را برای کودک 5 ساله تعریف کنیم؟
• 5 کانال یوتیوب از دیجیتال مارکترهای معروف دنیا
• داستان زیبای خفته و ارتباطش با دیجیتال مارکیتنگ
• این گزارش‌ها را از تیم دیجیتال مارکتینگ بخواهید
• درآمدی بر نورو مارکتینگ {ویدئو}
• دونیت مارکتینگ از کجا آمده؟ {تعریف + مثال}

جمع‌بندی

برای یادگیری دیجیتال مارکتینگ و ماندن در این فضا باید بیشتر از همه جستجوگر باشید و ذهن‌تان را خلاق نگه دارید. بعضی اوقات پیش می‌آید که به خاطر حجم زیاد کارها یا یک‌نواختی آن‌ها حوصله‌تان سر برود و خسته شوید. پیشنهاد می‌کنیم که در این مواقع به خودتان استراحت بدهید و بعدا دوباره سراغ کارهای‌تان بروید.
خوبی دیجیتال مارکتینگ این است که همه چیز در حال به روزرسانی است و چیزی راکد نمی‌ماند. دنیای دیجیتال مارکتینگ هر روز تغییر می‌کند و کلی داده و ابزار معرفی می‌شود. برای همین همیشه چیزی برای یادگیری و سر و کله زدن با آن خواهید داشت.

شیما تیموری

شیما مدیر پرفورمنس مارکتینگ منتوریکس است. تخصص‌اش در گوگل ادز،  تبلیغات کلیکی و CRO، او را به استاد همه فن حریف این حوزه تبدیل کرده و دانش‌اش در حوزه دیجیتال مارکتینگ مثال‌زدنی‌ست.

انتشار مطالب فوق تنها با ذکر مرجع به همراه لینک وب‌سایت منتوریکس مجاز می‌باشد.
لطفا به حقوق هم احترام بگذاریم.